|
 |
تهران در قدیم روستایی نسبتا بزرگ بودکه بین شهر بزرگ و معروف آن زمان، شهر ری و کوهپایه‌های البرز قرار داشت. اولین بار نام آن در زندگینامه ابوعبدالله حافظ تهرانی متولد ۱۹۰ ق آمده است. این منطقه در زمان سلسله صفوی به علت اینکه بقعه امامزاده سید حمزه جد اعلای صفویه در نزديکی حرم شاهزاده عبدالعظیم قرار داشت و تهران نیز دارای باغ‌های خوش آب و هوا بود، مورد توجه قرار گرفت. کریم‌خان زند به مدت ۴ سال تهران را مرکز حکومت خود قرار داد و در محوطه ارگ بناهای جدیدی ساخت. با گزینش این شهر به پایتختی توسط آغامحمدخان، روند گسترش کمی و کيفی آن متحول شد و در مدت ۲۲۰ سال، جمعیت آن از حدود 15000 نفر در سال 1164 خ. به بیش از 8 میلیون نفر در سال 1390 رسید و وسعتش از حدود ۴/ ۴ کيلومترمربع به بیش از 700 كيلومترمربع افزایشی يافت. ارتفاع شهر در شمالی‌ترین نقاط به ۱۸۰۰ متر و در جنوبی‌ترین نقاط به ۱۰۵۰ متر از سطح دریا می‌رسد. تهران از شمال به نواحی کوهستانی و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده و در نتیجه در جنوب و شمال دارای آب و هوایی متفاوت است. نواحی شمالی از آب و هوای سرد و خشک و نواحی جنوبی از آب و هوای گرم و خشک برخوردارند. سرگذشت تا پیش از کشف تمدن قیطریه و کشف آثاری در تپه‌های عباس‌آباد، گمان می‌رفت پیشینه تاریخی این شهر به همان آثار یافت شده در حوالی شهرری محدود می‌شود، ولی اکتشافات باستان‌شناسی در تپه‌های عباس‌آباد، بوستان پنجم خیابان پاسداران و دروس، نشان داد تمام آبادی‌های ناحیه تاریخی قصران، دوره‌ای درخشان از استقرار اقوام کهن و خلاقیت‌های فرهنگی را پشت سر گذارده‌اند. پس از حمله مغولان به ری و تخریب این شهر، تهران بیش از پیش رشد یافت و عده‌ای از اهالی ری را نیز در خود جای داد و مساحتش در این دوران به ۱۰۶ هکتار رسید. نخستین بار، شاه تهماسب اول صفوی در ۹۴ ق. هنگام گذر از تهران، باغ و بوستان فراوان این شهر را پسندید و دستور داد تا بارو و خندقی به دورش بکشند. این بارو که ۱۱۴ برج به عدد سوره‌های قرآن و چهار دروازه رو به چهارسوی دنیای پیرامون داشت، از شمال به میدان توپخانه و خیابان سپه، از جنوب به خیابان مولوی، از شرق به خیابان ری و از غرب به خیابان وحدت اسلامی محدود می‌شد. مساحت تهران در این دوران به ۴۴۰ هکتار رسید. در دوره شاه عباس اول، پل‌ها، کاخ‌ها و کاروانسراهای زیادی بنا شد و در بخش شمالی برج و باروی شاه تهماسبی، چهار باغ و چنارستانی ساخته شد که بعدها دورش را دیواری کشیدند و به صورت کاخ (کاخ گلستان) و مقر حکومتی درآوردند. روز یکشنبه ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۲۰ ق. همزمان با عید نوروز، آغا محمدخان قاجار در خلوت کریم‌خانی، تاج سلطنت ایران را بر سر گذارد و تهران را به عنوان پایتخت این کشور معرفي كرد. طهران یا تهران در مورد وجه تسمیه تهران، اختلاف نظر زیادی وجود دارد. برخي پژوهشگران «ران» را پسوندی به معنای دامنه گرفته‌اند و شمیران و تهران را بالادست و پایین‌دست خوانده‌اند. برخی ديگر، تهران را تغییر شکل‌یافته «تهرام» به معنای منطقه گرمسیر دانسته‌اند، در مقابل شمیرام یا شمیران که منطقه سردسیر است. همچنین عده‌ای بر این باورند که سراسر دشت پهناوری که امروز تهران بزرگ خوانده می‌شود در میان کوه‌های اطراف، گود به نظر می‌رسید و بدین سبب «تهران» نام گرفت. روستایی که پیش‌درآمد شهر تهران بوده است، پیش از اسلام نیز وجود داشته اما پس از اسلام به‌تدریج نام آن معرب شده و از تهران به طهران تبدیل شده است. جغرافیدانان معروف آن روزگار اما به املای تهران اشاره کرده‌اند. همزمان با جنبش مشروطه که تغییرات زیادی در ادبیات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، رفته‌رفته املای تهران رواج یافت و پس از تاسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تاکید آن بر املای تهران، املای دیگر «طهران» کاملا منسوخ شد.
طهران سنتي؛ تهران مدرن تغییر معماری تهران از سنتی به مدرن از دوران ناصرالدین شاه آغاز شد و به ویژه این روند در دوران پهلوی که زندگی مدرن از حصار دربار و ارگ سلطنتی خارج شد، چهره شهر را تغییر داد. در دوران رضاخان نیاز به تاسیس نهادهای مدرن مانند بانک‌ها، ساختمان‌های دولتی و... به‌طور روزافزونی احساس می‌شد، اما طراحی و اجرای ساختمان این‌گونه نهادها با روش‌های سنتی عملا ممکن نبود؛ زیرا نیازمند معماری و فضاهای خاص خود بودند. معمارانی که در این دوره پیشرو آوردن معماری اروپایی به تهران بودند؛ یا خود اروپایی بودند، یا دانش‌آموختگان دانشگاه‌های اروپا. در این دوره نوعی معماری در تهران بروز کرد که در کالبد مدرن بود اما در تزئینات و نماسازی‌هایش از معماری سنتی یا باستانی ایران الهام گرفته شده بود. محله‌های قدیم تهران ارگ، بازار، پاچنار، پاقاپق، پامنار، چاله‌حصار، چاله‌میدان، خانی‌آباد، درخونگاه، دروازه قزوین، دروازه دولت، سرپولک، سنگلج، صابون‌پزخانه، عودلاجان، قنات‌آباد، گود زنبورکخانه، گود عرب‌ها و لاله‌زار مهم‌ترین محله‌های تهران قدیم محسوب می‌شوند، اما اكنون تهران شامل۲۲ منطقه است که اداره هر منطقه به عهده شهردار آن است. شهرداری تهران، سازمانی غیردولتی است که در ۱۲ خرداد۱۲۸۶ خورشیدی تاسیس شد و اداره شهر تهران را به عهده دارد. مسئولیت اداره این سازمان با شهردار تهران است که پیش از این با حکم وزیر کشور ایران منصوب می‌شد اما اکنون با حکم شورای شهر تهران انتخاب می‌شود. ديدني‌هاي تهران استان تهران از بناهای تاريخی متعدد و با ارزشی در اطراف خود برخوردار است.شهر تهران (پايتخت ايران) به دليل سابقه بيش از 200ساله خود در مرکزيت ايران،بيش‌ترين بناهای تاريخی، اماکن تفريحی،موزه‌ها و امکانات گردشگری را در خود جای داده است. ساير شهرستان های اين استان از جمله شهرستان ری نيز به واسطه قدمت طولانی خود؛قديمی‌ترين و معروف‌ترين جاذبه‌های تاريخی و مذهبی اين منطقه را در برگرفته‌اند.همچنين عمارت‌ها و کاخ‌های زيادی در تهران وجود دارد که بيش‌ترين آن‌ها به دوره‌های صفويه و قاجاريه تعلق دارد. مدرسه‌های تاريخی و قديمی که اغلب دارای مسجد نيز هستند؛ امام‌زاده‌ها و کليساهای مختلف که هر يک از ارزش خاصی برخوردارند، عمارت‌ها و برج‌های معروف به همراه بازارهای قديمی، بخشی از ديدنی‌های تاريخی شهرستان تهران است. براي مثال، کاخ گلستان؛ عمارت باشکوهی است که در منطقه شميرانات واقع شده و غنيمت معروف نادرشاه از هند (تخت‌طاووس) در اين کاخ قرار گرفته و امروزه به گنجينه‌ای برای بازديد همه مردم تبديل شده است. کاخ صاحبقرانيه که در شميرانات واقع شده، از بناهای متعلق به دوره قاجار است و بخش‌های مختلف آن ديدنی و جالب توجه است. بنای مشهور شمس‌العماره که در دوره قاجاريه و به دستور ناصرالدين شاه ساخته شده، در شهر تهران واقع شده و علاوه بر شهرت خاص خود از جاذبه‌های منحصر به فرد معماری نيز به شمار می‌آيد. امامزاده داوود، يكی از مشهورترين امام‌زاده‌های اطراف تهران است که در كوهستان‌های شمال باختری تهران واقع شده و مدرسه و مسجد سپهسالار از مدارس بزرگ و زيبای قرن سيزدهم هـجری قمری در مركز شهر تهران واقع شده است.كليسای طاطاووس از قديمی‌ترين كليساهای تهران بوده و به يقين اولين نشانه حضور متشكل ارامنــه در شهر تهــران است. برج ميدان آزادی يكی از بناهای معروف تهران است که نماد سياسی ايران در جهان بوده و تصوير آن معرف پايتخت جمهوری اسلامی ايران است. عمارت دارالفنون كه از بناهای به يادگار مانده اميرکبير(وزير با کفايت ناصرالدين شاه قاجار) است و بنای بلند و باشكوه سردرب باغ ملی در مدخل ميدان مشق سابق و بازار تهران كه در زمان فتحعلی شاه قاجار شكل گرفته، از ديگر جاذبه‌های گردشگری– تاريخی استان تهران به شمار می‌آيند.ری، مهم‌ترين منطقه باستانی استان تهران است که قدمت طولانی و سابقه کهن آن سبب شده آثار تاريخی زيادی مانند باروی«ری برين» که به سده های قبل از ميلاد مربوط می‌شود، در اين شهر وجود داشته باشد. آستان مقدس حضرت شاه‌عبدالعظيم حسنی مهم‌ترين اثر مذهبی-تاريخی استان تهران است که در ری واقع شده و همواره پذيرای زائران زيادی از مناطق مختلف است. آثار تاريخی و فرهنگی موجود در شهرستان دماوند نيز نمايش‌گر قدمت تاريخی اين منطقه از استان تهران است. برج و مقبره شبلی که مربوط به قرن 5هجری قمری است، معروف‌ترين بنای تاريخی ناحيه بوده و قلعه باستانی گل خندان که در دوره ساسانی ساخته شده، از ديگر آثار تاريخی شهرستان دماوند است. مساجد، امام‌زاده‌ها و بقعه‌هايي که به سده‌های مختلف تعلق دارد،نيز در قسمت‌های مختلف شهرستان دماوند پراکنده شده‌اند و از جمله آثار تاريخی استان تهران به شمار می‌آيند. آثار تاريخی و فرهنگی متعددی نيز در شهرستان فيروزکوه قرار گرفته که قدمت تاريخی اين منطقه را می‌نماياند. نقش برجسته تنگه‌واشی که به دوره قاجاريه تعلق دارد،کاروان‌سراها و قلعه‌های قديمی، قبرستان‌های تاريخی و کهن به همراه بقعه امام‌زاده‌های متعددی که در اين شهرستان وجود دارند، از جاذبه‌های تاريخی شهرستان فيروزکوه به شمار می‌آيند. تخت رستم آتشكده سنگی که بنای آن به زمان اشكانيان و ساسانيان باز می‌گردد و عمارت کاخ سليمانيه که به دوران قاجار مربوط است، از ديدنی‌های شهرستان کرج است و تپه‌های باستانی که قدمت آن‌ها به دوره‌های باستانی و اسلامی می‌رسد، از جمله مهم‌ترين ديدنی‌های شهرستان اسلامشهر به شمار می‌رود. استان تهران علاوه بر جاذبه‌های طبيعی و تاريخی زيادی که دارد، از مراکز تفريحی و گردشگری، موزه‌های متعدد، نگارخانه‌ها، گالری‌ها، پارك‌های بازي، نمايشگاه‌های دائمی، سالن‌های سينمايی، مراکزمجلل اقامتی، مراکز بازی و تفريح، فرهنگ‌سراها، سالن‌های مجهز ورزشی و استخرهای مدرن و...نيز برخوردار است كه مشخصات آن‌ها در قسمت خدمات به طور كامل آورده شده است. جاذبه‌های تاريخی آورده شده در بالا در تمام شهرستان‌های استان تهران پراکنده هستند و مجموع آن‌ها جذابيت خاصی به اين استان بخشيده و استان تهران را به يكی از مهم‌ترين مناطق گردشگری جمهوری اسلامی ايران تبديل كرده است. برگرفته از سایت شهرداری تهران میدان حسن آباد . |
